Johannes Coccejanus

Johannes Coccejus: twist rond verbond en sabbat in de 17e eeuw.

Johannes Coccejus (1603-1669), geboren als Johannes Coch, was een Nederlandse theoloog en filoloog die een belangrijke stempel drukte op het gereformeerd protestantisme in de 17e eeuw. Zijn interpretaties van de Bijbel zorgden voor stevige theologische debatten, met name met Gisbertus Voetius.

Verbondsleer en heilsgeschiedenis

Centraal in Coccejus’ theologie stond zijn visie op de verbondsleer. Waar de heersende leer sprak van één verbond Gods met de mensheid, verdedigde Coccejus een historisch-theologische benadering. Hij zag in de Bijbel meerdere verbonden, elk met een eigen karakter en vervulling. In het Oude Testament sloot God een verbond met Abraham en zijn nakomelingen, waarin Hij zegen beloofde in ruil voor gehoorzaamheid. Met de komst van Jezus Christus zag Coccejus een nieuw verbond aanbreken, gericht op vergeving van zonden en eeuwig leven voor allen die in Christus geloven. Deze kijk op de verbondsgeschiedenis bracht Coccejus in conflict met Voetius, die vasthield aan het idee van één, eeuwig verbond.

Sabbat en ethiek

Coccejus’ benadering van de verbondsleer had ook gevolgen voor zijn ethiek. Coccejus interpreteerde de wetten in het Oude Testament, waaronder de sabbatheiliging, als specifiek gericht op het volk Israël in die periode. Met de komst van het nieuwe verbond in Christus zouden deze wetten hun bindende kracht verliezen. Dit gold volgens hem ook voor de sabbat. Coccejus vond dat christenen zich niet strikt aan de rustdag uit het Oude Testament hoefden te houden, maar de zondag vrij konden besteden aan dankzegging en geestelijke verdieping.

Coccejanen en Voetianen

Coccejus’ ideeën vonden weerklank onder theologen en studenten. Zijn volgelingen werden Coccejanen genoemd, terwijl de aanhangers van Voetius bekend stonden als Voetianen. De discussie tussen beide stromingen domineerde een groot deel van de 17e eeuw in de Nederlandse gereformeerde kerken. Uiteindelijk bleven de Voetianen dominant, maar Coccejus’ werk had wel degelijk invloed. Zijn historisch-theologische benadering vormde een voorloper op het dispensationalisme, een stroming binnen het protestantisme die de Bijbelgeschiedenis indeelt in verschillende perioden met elk een eigen goddelijk handelen.

Meer informatie over de theologie van Coccejus kun je o.a. vinden op:

• https://www.zeeuwseankers.nl/verhaal/voetianen-en-coccejanen

• http://www.biografischportaal.nl/persoon/16825266